Günlük yaşantımızda pek çok insanla iletişim kurarız, tanışırız ya da bağımızı koparırız. Bazılarını sever bazılarından hazzetmez bazılarındansa açıkça nefret ederiz. Bu eylemleri yaparken hiç düşünmediğimiz bir konu vardır: Sayının kaç olduğu. Kaç tane arkadaşım diyebileceğim insan var? Kaç tane dostum var? Kaç kişiyi tanıdığım halde sevmiyorum? En fazla kaç kişi tanıyabilirim? İşte, bütün bunların hepsinin cevabını veren büyülü bir sayı var elimizde : Dunbar sayısı
Kısaca Dunbar Sayısı
Dunbar sayısı bir kişinin sağlıklı bir biçimde iletişimini sürdürebileceği, bağlarını koparmayacağı insan sayısıdır diyebiliriz. Bir grup içinde bir bireyin koordineli ve başarılı bir biçimde yürütebileceği sayının sınırı da diyebiliriz. Bu sayı aşıldığı zaman ilişkiler zayıflar, bağlılık hissi kaybolur, koordinasyon eksilir. Bu yüzdendir ki birazdan örneğini vereceğim bazı topluluklar bu sayıyı dikkate alarak kendilerini oluşturmuşlardır.
Dunbar Sayısı Nasıl Ortaya Çıktı
Sayı adını onu ilk kez ortaya atan Britanyalı antropolog Robin Dunbar’dan alıyor. Dunbar, yaptığı çalışmalarda beyin büyüklüğü ve grup büyüklüğü arasında bir ilişki olduğunu fark etti. Bu çalışma primatlar üzerinde yapılmıştı. Primatlar bu sayıya göre kendi gruplarını oluşturup hayatlarını devam ettiriyorlardı. Öne sürdüğü hipotez beynin neokorteks denen kısmıyla alakalıydı. Neokorteks bugün bildiğimiz kadarıyla düşüncenin merkezidir ve birçok başat görevden sorumludur. Aynı şekilde sosyal ilişkilerin de buradan yönetildiği düşünülmektedir. Dunbar’a göre bu kısım ne kadar büyük olursa o kadar fazla sosyal ilişki kurabilirdiniz. Dunvar ve meslektaşları daha sonra bu ilkeyi insanlara ve geçmişte kurulmuş çeşitli insan topluluklarına uyguladı. Buldukları ortalama sonuca göre bu sayı 150 olmalıydı. Bu sayı tutturulduğu zaman grubun içindeki insanlar birbiriyle iletişimlerini sürdürebiliyordu.Eğer bu sayıyı aşacak olursanız o topluluk dağılıyordu. Bunun neden böyle olduğuna dair ise bir cevap şu: Geçmişte avcı- toplayıcı olarak yaşayan atalarımızın bu civarda topluluklar kurmuş olmasıdır. Aynı şekilde geçmişte ve bugün birçok organizasyon, topluluk, grup bu sayıya göre şekillenmiştir:Ofisteki gruplar, askeri birlikler, komünler, 11. yüzyıl İngiliz köyleri ve özerk bir topluluk olan Amişler.
Bu Sayıdan Ne Anlamalıyız?
Şimdi, yukarda o kadar anlattık fakat bu sizin 150’den fazla insanla ilişki kuramayacağınız anlamına gelmiyor. Bu sayı sadece bir ortalama ve Dunbar’ın ki de değişmez bir yasa değil. Bugün hala bazı bilim insanları bunun doğru olup olmadığını anlamak için deney yapıyorlar. Bu sayı biraz da kişilere özel. Bazı insanlar sosyal açıdan aktifken bazıları daha içine kapanık. Sosyal insanlar 200 insanla ilişki kurabilirken daha içedönük olanlarda bu sayı 100 civarında olabilir. Yine de Dunbar sayısı bizim için bir bilişsel sınır teşkil eder. Hiçbir insan gidip de 1000 tane insanla ilişki yürütemez. 100 olur, 120 olur, 160 ya da 180 olur ama 1000,2000 gibi uçuk sayılar olamaz. Peki, 150 tam olarak neyi ifade ediyor? Aslında bu 150 bir toplam. Dunbar, bu 150 kişiyi de kendi içinde ayırıyor. Mesela 5 tane kişiyle çok yakın bağlar kurabilirsiniz. Her şeyinizi anlatabilir, yeri geldiğinde onlar için kendinizden vazgeçebilirsiniz.İşte, bunlar sizin çekirdek aileniz, sevgiliniz ve en yakın dostunuz olabilir. Sonraki aşama 15 kişiden oluşur ve bunlar sizin yakın arkadaşlarınızdır. Bir sonraki seviye 50 kişiden oluşur ve bunlar da sizin genel olarak arkadaşlarınızı oluşturur. 150 sayısı ise en başta dediğimiz gibi sağlıklı ve anlamlı ilişki kurabileceğiniz insan sayısıdır. Yani tam arkadaş değilsiniz ama tanıdık desek de olmaz. Buna en iyi örnek herhalde işyerindeki meslektaşlarımız olabilir. Arkadaş diyebileceğimiz bir yakınlığımız yok lakin sürekli bir iletişimimiz mevcut. Bir sonraki seviyede 500 kişi bulunur. Bu 500 kişi bizim “tanıdık” diyeceğimiz kişilerdir. En son aşamada ise 1500 insan bulunur. 1500 kişi bizim tanıyabileceğimiz ya da aklımızda tutabileceğimiz maksimum insan sayısıdır. Bu sayılar yine insandan insana bir miktar değişebilir. Dikkatli bakarsanız bütün bu sayılar beşin katları. Dunbar bunun neden böyle olduğundan emin olmasa da bunun primatlardaki temel bir trend olduğunu düşünüyor.
Sonuç
Dunbar sayısı geçmişten günümüze pek çok yerde kullanılmış olsa da bu kurala karşı çıkan çalışmalar da mevcut. Amerika’da bazı gruplar için bu sayı 290 civarındaymış. Yine bazı insanlar ortalama değerden epey bir sapma gösterebiliyor. Normal halk içinse ilişkide olduğu insan sayısı üç aşağı beş yukarı belli. Bazı insanlar bu sayıya dahil olur bazıları çıkar. Bu yazımda size pek bilinmeyen bir konuyu anlatmak istedim. Daha fazla bilgi için kaynakçaya ve Vikipedi’ye bakabilirsiniz.
Kaynakça
- Ekici, Ö. K. (2020, November 13). İnsan beyninin yapısı nasıldır? Bilim Genc. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/insan-beyninin-yapisi-nasildir
- Ekleyen, Ç. M. B. (n.d.). Dunbar sayısı – evrim ağacı. Evrim Ağacı. https://evrimagaci.org/dunbar-sayisi-6799
- Lindenfors, P., Wartel, A., & Lind, J. (2021). ‘Dunbar’s number’ deconstructed. Biology Letters, 17(5). https://doi.org/10.1098/rsbl.2021.0158
- Dunbar’s number: Why we can only maintain 150 relationships. (2022, February 24). https://www.bbc.com/future/article/20191001-dunbars-number-why-we-can-only-maintain-150-relationships
https://en.wikipedia.org/wiki/Dunbar%27s_number