Henry Cavendish birçok başarıya imza atmış olan ünlü bir kimyager ve fizikçidir. Birçoğumuz onu hidrojenin kaşifi olarak duymuş ya da ders kitaplarında görmüştür. Bilim adamı kimliğinin yanında aristokrat da olan bu adam hidrojenin keşfine ek olarak bir sürü bilimsel çalışma yürüttü. Gelin onun hayatını ve başarılarını bu yazıda kısaca öğrenelim.
Kısaca Hayatı
Henry Cavendish, Devonshire’ın 2. Dükünün torunu olarak 10 Ocak 1731’de Fransa’nın Nice şehrinde dünyaya geldi. Erkek kardeşi 1733’te doğmadan önce İngiltere’ye gittiler ve aynı yıl Henry Cavendish annesini kaybetti. Daha sonra Londra yakınlarında bulunan Heckney Akademi’sine gitti. Buradan da 1748 yılında Cambridge ‘da bulunan St. Peter Kolej’ine katıldı fakat üç yılın ardından mezun olmadan ayrıldı. Babası Lord Charles, 1738 yılında Londra’da satın aldığı ahırı laboratuvara ve atölyeye dönüştürdü ve Henry babasının ölümüne kadar onunla beraber burada yaşadı.1758 yılında babasıyla beraber Royal Society Yemek Kulübü’nün perşembe akşamı toplantılarına katıldı. Burada çeşitli bilim adamları ve Londra’nın ileri gelenleri ile bir araya geldi. 1760 yılında bu kulübün ve Kraliyet Cemiyeti’nin üyeliğine seçildi.Henry, Kraliyet Cemiyeti’nin konseyine otuz dört kez seçildi ve çeşitli komitelerde görev aldı. Bu görevler arasında:
- Venüs gözlemini organize etmek
- Barut depolarını yıldırımlardan koruma yöntemleri
- Kraliyet Cemiyeti ve Kraliyet Gözlemevi’nin aletlerinin bakımı ve onarımı
Çalışmaları
Hayatı boyunca tam on altı tane makale çıkardı ve bunlar Kraliyet Cemiyeti’nin jurnali olan Philosophical Transactions’da yayımlandı. En öne çıkan yazıları “Yapay Hava Üzerine Deneyler”( 31 Aralık 1766, Sayı 56) adlı üç makalesiydi. Bunun dışında:
- ” Asitler Üzerine Genel Hususlar( General Consideration of Acids) ” yayınıyla Copley Madalya’sını kazandı.
- “Dünyanın Yoğunluğunu Belirleme Deneyleri” (31 Aralık 1798 Cilt 88) ile “Dünya’yı tartan adam” lakabını kazandı. Bu en ünlü deneylerinden biri olarak sayılıyor.
- Karbondioksit gazını tanımladı ve onu laboratuvarında üretti.
- Atmosferdeki oksijen oranını büyük bir oranda doğru ölçtü.
- Elektrik üzerine çalışmalar yapsa da bunların hepsini yayımlamadı. Bulguları ve öngürüleri(Ohm Yasası, Coulomb Yasası) daha sonra ünlü bir bilim insanı olan Maxwell tarafından bulundu ve onu etkiledi.
- Hidrojen ve metan gazını keşfetti.
Henry Cavendish ve Çekingen Kişiliği
Henry, söylenene göre epey utangaçtı ve yabancılarla konuşmayı pek sevmezdi. Bilimsel çalışmalarının hepsini de yayımlamadı ve onları pek paylaşmadı, kendi yolunu çizdi. Soylu biri olmasına rağmen her zaman mütevazı giyindi. Portresinin çizilmesini istemesede Kraliyet Cemiyeti Yemek Kulübü’nden bir sanatçı onu resmetti. Cavendish hassas ölçümleri ve doğruluğu yüksek ölçümleriyle nam saldı.
Ölümü
Henry Cavendish, 78 yaşında Clapham Common’da hayatını kaybetti ve dokuz gün süren bir cenaze alayının ardından Derby Katedrali’ndeki Devonshire aile mezarlığına defnedildi.Ölümünden sonra belgelerinin incelenmesi, bilimsel çalışmalarının kapsamını, derinliğini ve onun dahiliğini bir kez daha ortaya çıkardı.
Hidrojenin Keşfi
Hidrojen tarihte bilindiği kadarıyla ilk kez Paracelsus tarafından metaller ve güçlü asitleri karıştırarak üretildi. Sonrasında Robert Boyle demir ve asitlerle çeşitli deneyler yaparken hidrojen gazını yeniden üretse de bunun bir element olduğunun farkına varamadı. Onu normal bir gaz olarak gördü ve detaylı bir biçimde incelemedi. Henry Cavendish ise asit çözeltileri içine çinko gibi metaller ekleyerek ortaya hidrojen gazını çıkardı. Açığa çıkan gazın yanıcı ve havadan hafif olduğunu anladı. Bu gazın spesifik özelliklerini tanımlayarak onu ilk kez resmi olarak keşfeden kişi oldu. Bunun ardından elektrik alanındaki çeşitli gelişmeler sayesinde suyu elektroliz ile ayırmak mümkün hale geldi. Bunu da yapan kişi Antoine Lavosier oldu. Lavosier Yunanca’dan esinlerenek bu elemente “hidrojen” adını verdi. Bugün elektroliz ya da çeşitli tepkimelerle hidrojen gazını kolayca üretebiliyoruz.
Kaynakça
- Henry Cavendish (1731-1810). (n.d.). https://www.chatsworth.org/visit-chatsworth/chatsworth-estate/history-of-chatsworth/meet-the-devonshire-family/extended-family/henry-cavendish-1731-1810/
- Hidrojenin tarihsel Yolculuğu | 3. (n.d.). https://www.prosense.com.tr/hidrojenin-tarihsel-yolculugu?lang=tr
- Libretexts. (2021, November 26). 2.1: Discovery of hydrogen. Chemistry LibreTexts. https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Inorganic_Chemistry/Chemistry_of_the_Main_Group_Elements_(Barron)/02%3A_Hydrogen/2.01%3A_Discovery_of_Hydrogen
- This month in Physics history. (n.d.). American Physical Society. https://www.aps.org/archives/publications/apsnews/202006/physicshistory.cfm