Distopya – İstenmeyen Gelecek

Distopya Nedir?

Eminim ki birçoğunuz hayatınızın belli bir döneminde bu sözcükle karşılaşmıştır. Bazen arkadaş ortamında bazen okulda bazense popüler kültür aracılığıyla bu kelimeye çokça maruz kaldınız. Peki, distopya ne demektir? Bazılarınız ütopyanın karşıtı ya da kötü bir gelecek tasviri diye cevaplayacaktır bu soruyu. Geniş bir tanım yapmak gerekirse “Distopya” gerçekleşmesi pek mümkün olmayan, istenmeyen, korkulan bir gelecek ve genelde totaliter dünya tasviridir. Ütopyanın karşıtı olmakla beraber aynı onun gibi olasılıksız bir dünya anlatısı sunar. Distopya kavramı ilk kez John Stuart Mill tarafından kullanılmıştır. Distopya bilim kurgu alt türü olarak da kabul edilebilir zira yazılmış ünlü distopyalar hep uzak bir gelecekte geçer.

Distopya Nasıl Bir Dünya?

Ünlü distopik eserlere baktığımızda çoğunlukla baskıcı bir devlet ya da devletler görürüz. Oldukça otoriter ve zorba olan bu devletler isnanların her türü hakkını kısıtlamakta ve onlara hayatı zindan etmektedir. Tabii bu biz okuyucu gözüyle böyledir. Romanın içindeki karakterler ya bu sistemi kanıksamışlardır ya da sistemin bir kölesi olmuşlardır. Halk için devletin otoriter olması bir sorun teşkil etmez. Farklı propagandalara maruz kalmak, bir robot gibi yaşamak ve insanlığını kaybetmek onlar için sıradandır. Yaşıyorlarsa gerisi boştur. Bu noktada eserin ana karakteri bu sistemi sorgulayan ve ondan rahatsız olan kişidir. Bir şeylerin yanlış gittiğinin farkındadır. Eser boyunca kendi gibi yoldaşlar bulur ve örgütlenirler, bu sistemi eleştirirler ve ne yapabileceklerini tartışırlar. İlk kez okuyanlar da heyecanla devam eder fakat böyle heyecanlanmanız boşunadır çünkü filmin sonu başından bellidir. Hiçbir distopya iyi sonla bitmez arkadaşlar! Hatta bir sürü bilim kurgu klasiği iyi sonlanmaz ya kötü bir sonu vardır ya da yazar ucu açık bitirir. Bu yüzden spoiler yeme korkunuz da olmaz. Çoğunlukla takip edilen olay örgüsü ve verilmek istenen mesaj aynıdır. Farklı olan karakterler ve evrendir. Kiminde teknoloji çok ilerlemiştir, kiminde devletler aşırı baskıcıdır, kiminde çağın gençleri eleştirilir. Günün sonunda ana karakter başarıya ulaşamaz, çuvallar ya da ölür. Bazen de yazar bizi belirsiz bir sonla başbaşa bırakır. Halbuki bu konuda toy olan okuyucular karakterlerin bir şey başaracağına hiç olmazsa iyi kötü bir son alacağımıza inanır. Ne yazık ki distopyalar diğer edebi eserlere benzemezler. Karakter sistemi değiştiremez aksine ya cezalandırılır ya da sisteme katılır. Buna zıt olan bildiğim tek eser “Kallokain” adlı kitaptır. Ana karakter sisteme karşı çıkmak yerine en başından sistem için çalışmaktadır. Yine de bu eserde bile son belirsizdir.

Ünlü Örnekler

En çok bilinen dört distopya vardır. Kara Dörtleme olarak da tanınırlar:

• Biz
• Cesur Yeni Dünya
• Fahrenheit 451
• 1984

Bunların dışında Kallokain, Otomatik Portakal, Demir Ökçe, Sineklerin Tanrısı, Yer Açın! Yer Açın! ve daha nicesi sayılabilir. 1984 en ünlüleridir desem yanlış olmaz sanırım. Bunun dışında” Biz” ilk yazılan distopya olurken “Cesur Yeni Dünya” da distopya mı yoksa ütopya mı diye tartışmalara konu olmuştur. Kallokain ve Otomatik Portakal kitaplarında ana karakterler kötüdürler ve bildiğimiz kahraman tanımının dışında yer alırlar. Fahrenheit 451 bizi belirsiz bir gelecekle uğurlar. Montag amacında başarılı olabilecek midir? Bunu hiçbir zaman öğrenemeyiz. Cesur Yeni Dünya’da Bernard Max’a ne olmuştur? Sürgünde ölmüş müdür? Sorgulamayı tamamen bırakmış mıdır? Winston ve Julia’ya ne olmuştur? Dünya gerçekten üç devletten mi oluşuyordur? Bunun gibi ucu açık birtakım sorular zihnimizde bizimle kalacak ve bizi ara ara yoklayacaktır.

Gelelim Sadede

Yukarda saydığım her bir kitap ayrı bir yazıyı hak ediyor ki ikisi hakkında zaten yazdım. Bazıları kendi uyarlamasını almış ve İnternet’ten izleyebilirsiniz. Eserlerin de yine ilginç ve kendine has karakterleri mevcut. Umarım bir gün hepsine değinme şansım olur. Size kısa ve öz bir şekile distopyanın ne olduğunu anlattım, diğer yazılarda görüşürüz.

https://kayiprihtim.com/dosya/fahrenheit-451-ceviri-degerlendirmesi-ve-karsilastirmasi/

https://abdurrahmanatabas.net.tr/kitap-tavsiyesi/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Distopya